América Latina: Leccións que nos deixan as mobilizacións que impugnan a ofensiva capitalista
Chile, Ecuador e Haití mostran o cansazo dos pobos ás políticas hexemónicas, liberalizadoras (neoliberais), de axuste perpetuo en sintonía coa ofensiva mundial do capital contra o traballo, a natureza e a sociedade. O conflito social evidencia que non todo está dito no rumbo que deben seguir os países
Acaban de se realizar as eleccións en Bolivia e estamos a poucas horas das que se realizan en Arxentina e en Uruguai. Nos tres casos non dá o mesmo un que outro resultado. A confirmación dun triunfo en primeira volta de Evo Morales posibilita a continuidade e afondamento dun rumbo de cambio político en contra da lóxica hexemónica da ofensiva capitalista a escala mundial. A contaxe provisoria confirma o triunfo oficialista en primeira volta e dá para pensar nun tempo de alento á economía comunitaria para o vivir ben. O triunfo da Fronte Ampla en Uruguai e a derrota de Macri en Arxentina poden potenciar unha articulación rexional posta en causa pola promoción da “liberalización” sostida até o de agora polos gobernos de Brasil, Arxentina, Paraguai e Chile. Bolsonaro ameaza con excluír a Arxentina do Mercosur se non continúa o macrismo no goberno.
Por iso é polo que non sorprende a asociación entre a oposición boliviana e a OEA, ou sexa, EEUU, que pretenden exceder o límite da legalidade nacional boliviana para convocar unha segunda volta electoral, desafiar o rumbo actual de Bolivia e encamiñar o país xunto aos impugnados réximes de dereita da rexión. Non sorprende que agora a intelectualidade funcional ao poder acuse a Bolivia como a nova ditadura e a estigmaticen como o fan con Venezuela. O de impugnado remite nestas horas á situación chilena. Despois de case medio século de golpe pinochetista e inauguración das políticas “neoliberais” no mundo, e a 30 anos da constitución herdada da ditadura xenocida, o pobo chileno gañou as rúas coas súas protestas. Hai paro de 48 horas convocado polo movemento obreiro, en confluencia coas loitas dos estudantes e ‘pobladores’. O conxunto da protesta social constitúe un episodio de acumulación xestado en poucos días, que recupera unha histórica xesta de loitas protagonizadas por millóns.
Todo se disparou cun aumento do billete do metro en Santiago de Chile e o inmediato rexeitamento estudantil, que decidiron saltar os aparellos de control para non pagar e demostrar o descontento. A actitude foi masiva e a represión foi a resposta gobernamental, o que motivou a indignación social ampliada e a protesta transformouse en masiva. O goberno respondeu co Decreto do “estado de urxencia” e con iso, auemntou a represión. Á memoria social retornou a Ditadura pinochetista, con miles de policías, xendarmes e militares reprimindo con asañamento. Mortos, feridos e detidos é o saldo, máis o toque de queda que se estendeu a varios territorios, xa non só a capital chilena.
Chile, o modelo exitoso
É curioso salientar que, no último debate presidencial na Arxentina (20/10/2019), coa mobilización chilena como nova principal en todos os medios, houbo quen, desde o liberalismo ortodoxo, puxo o exemplo do modelo trasandino. Paradigma emblemático do liberalismo contemporáneo (neoliberalismo) que hoxe está sendo rexeitado amplamente pola mobilización social.
A que se debe que Chile sexa considerado exitoso? Chile é o territorio de facilitación de beneficios para o capital máis concentrado, de ampliación de tratados de libre comercio; con baixos salarios e deterioro deliberado da resposta sindical e popular. É o modelo a seguir para a ofensiva capitalista, que, ademais, comezou como “neoliberalismo” en Chile de 1973, algo que se estendeu á ditaduras do Cono Sur. Só despois dese éxito a custo da calidade de vida da poboación, o neoliberalismo desembarcou en Inglaterra e EEUU, con Thatcher en 1979 e Reagan en 1980. Agora xa son política hexemónica máis aló da desaceleración e crise da economía mundial.
As protestas en Chile foron máis aló do aumento do transporte e esténdese á ofensiva capitalista contra os ingresos populares: os traballadores/as; xubilados/as e os perceptores de ingresos derivados da política social. Unha parte considerábel da poboación cansou e saíu á rúa para intervir na fixación da política. Non só deciden os “mercados”, tamén o fai a poboación mobilizada. Resulta moi interesante concentrarse nas leccións que veñen desde Chile; como hai moi pouco seguimos atentamente o levantamento indíxena e popular en Ecuador contra o aumento do combustíbel e o acordo do axuste fiscal co FMI.
En ambos os casos, Chile e Ecuador, a mobilización popular freou a medida de aumentos e impuxo ás autoridades a convocatoria ao “diálogo”, mesmo cando se mantivo o despregue represivo. Un diálogo amañado cos socios do poder e que desafía a resolver se se está do lado da institucionalidade antipopular ou do da impugnación da mobilización social. Tanto en Ecuador como en Chile sábese que ao diálogo hai que chegar e regalo con organización e conciencia mobilizada se non se quere avanzar coas artimañas do poder para facer realidade o axuste en contra da maioría empobrecida da sociedade. Ao mesmo tempo, o pobo de Haití, o máis empobrecido de toda a rexión, levantouse nestes días en demanda da renuncia do antipopular goberno.
Chile, Ecuador e Haití mostran o cansazo dos pobos ás políticas hexemónicas, liberalizadoras (neoliberais), de axuste perpetuo en sintonía coa ofensiva mundial do capital contra o traballo, a natureza e a sociedade. O conflito social evidencia que non todo está dito no rumbo que deben seguir os países, que non todo o que reloce é ouro, como sinala a sabedoría popular. Todo iso que aparece como “modelo” esváese cando a mobilización social é masiva. Se o capital intervén con lobby ou presión mediática, Estado mediante, a sociedade popular faino desde a protesta social e a organización popular. En linguaxe tradicional remitimos á “loita de clases”.
Leccións en tempos electorais
Paga a pena desde Bolivia, Arxentina ou Uruguai, mirarse no espello da realidade chilena, ecuatoriana ou haitiana, porque é o destino do discurso das dereitas e o liberalismo (neo). O neoliberalismo parte dunha mensaxe directa, simplísima, que pode resultar atractiva para unha parte da sociedade, mesmo de sectores empobrecidos, senón, non se pode entender o tropezo dos gobernos que impugnaron, con máis ou con menos, o discurso hexemónico de corte neoliberal. A simpleza da mensaxe liberal contemporánea pode axudarnos a explicar o consenso electoral nos gobernos de Arxentina con Macri, ou de Brasil con Bolsonaro, e que intentan facer pé de calquera modo en Bolivia ou en Uruguai.
A disputa nestas horas en Bolivia é por continuar e afondar no proceso de cambio iniciado por Evo Morales en 2006 ou retomar un camiño cuns resultados que xa vimos nos nosos países na vaga liberalizadora dos 80 e os 90, e que non hai dúbida que se rexeitan nas rúas de Chile, Ecuador ou Haití, mesmo en Bolivia. É o que se discute en Arxentina e Uruguai o vindeiro domingo 27/10, un rumbo de impugnación á lóxica da mercantilización que sosteñen os ideólogos da apertura económica e as reaccionarias reformas laborais e de pensións, ou un rumbo definido pola organización social consciente de construír outra realidade, baseada na loita por satisfacer necesidades e ampliar dereitos.
Algúns pregúntanme por que esas mobilizacións tan amplas non se realizan na Arxentina do 35,4% de pobres, de máis do 10% de desocupados ou do terzo con emprego irregular, con tarifas polo de agora conxeladas, pero que ao estar dolarizadas volverán conxelar os petos dunha maioría con limitacións severas na apropiación persoal de ingresos suficientes para atender as ampliadas necesidades. A explicación é que en Arxentina existen expectativas político-electorais, do mesmo xeito que en Uruguai, algo que non necesariamente ocorre coas loitas comentadas no resto da rexión, pero nun ou outro destes territorios, a garantía sempre estará na capacidade de mobilización e protesta da sociedade para facer realidade a satisfacción das reivindicacións democráticas, e moito máis se o que se pretende é transformar a realidade.
[Artigo tirado do sitio web Rebelión, do 25 de outubro de 2019]