Arxentina: a disputa do salario
A ofensiva contra o traballo ten varios capítulos na historia económica recente e, se cadra, o relevante nesta oportunidade sexa a súa velocidade. O goberno de Milei, polo menos neste aspecto, non é unha novidade, senón que se inscribe nunha xenealoxía de programas de axuste estrutural, privatizacións e reformas do Estado
O programa económico do goberno de Milei non necesita da Lei Ómnibus e prescindiría tamén do DNU para alcanzar o principal obxectivo que consiste en conformar primeiro, para logo consolidar co proxecto dolarizador, un novo chanzo máis agravado da desigualdade. Abonda coa botonera, sempre dispoñíbel para as administracións de goberno, para reconfigurar por completo os prezos relativos da economía, isto é, o valor de mercado que se lle recoñece á función de cada actor e sector da sociedade. Pouco queda da teoría dos prezos e a súa pretensión de cientificismo cando o mercado toma a forma dunha sala de reunión nun palacio de Estado no que só ingresa a parte apetecíbel da relación comercial (máis das veces, relación social devida en comercial).
Nos primeiros dous meses de goberno quedou en evidencia a inexistencia dunha blindaxe institucional que impide que en pouco tempo se poida pór en perigo de vida grandes sectores da poboación. A capacidade de dano que estamos a asistir por parte a política de económica, non só é a medida da perversidade de quen ocupa hoxe a autoridade pública, senón que tamén é a vara da vulnerabilidade dos acordos, mediacións e institucións que a democracia conformou durante os últimos 40 anos de vida en democracia.
Logo da desvalorización de máis do 100% en decembro, a espiral inflacionaria completaría en marzo o traspaso total aos prezos. Pero esa indexación de prezos case automática, que nos termos do libertarismo vernáculo, simboliza unha liberalización dos valores de mercado ten no seu reverso unha completa represión, a contención salarial que revela unha liberalización selectiva e o verdadeiro obxectivo do programa de goberno de trastornar os prezos relativos para defender as relacións de poder a favor dos propietarios de todas as formas do capital. Relacións de poder que, por outra banda e quizais sexa o máis curioso deste tempo, hai moito tempo que non están en perigo de ser modificadas.
A ofensiva contra o traballo ten varios capítulos na historia económica recente e, se cadra, o relevante nesta oportunidade sexa a súa velocidade. O goberno de Milei, polo menos neste aspecto, non é unha novidade, senón que se inscribe nunha xenealoxía de programas de axuste estrutural, privatizacións e reformas do Estado. O momento fundacional, o ditatorial, cobrouse o 17,8% do salario do obreiro industrial grazas á licuación experimentada polo Rodrigazo. Antes da nova ofensiva neoliberal dos ´90, o período alfonsinista e a hiperinflación desatada a partir de febreiro 1989, cuxa xénese nada tivo que ver nin co déficit fiscal nin a emisión monetaria, senón con comportamentos especulativos do bloque de poder local e internacional en torno ao dólar para levar o goberno a unha situación de estrangulamento externo, tamén derivou nunha deterioración considerábel dos ingresos laborais.
A década dos 90 e a solución monetarista para a alta inflación, con todo, non trouxo unha solución para o poder adquisitivo dos salarios; máis ben, cristalizou os niveis mínimos establecidos en 1991. A saída desvalorizadora do 2002 si concluíu a etapa cun colapso de salarial que en toda a década significou o recorte do salario industrial nun 22%. A terceira vez que a dirección do Estado encabeza un programa deliberado de axuste foron os catro anos macristas e valeulle ao conxunto dos salarios (incluíndo o non rexistrados e ao sector público) unha perda do 25%.
O noso presente parece catalizar este ciclo histórico, pero en poucas semanas, tendo en conta que nos primeiros 20 días de goberno, o “Caputazo”, catapultou os prezos e deprimiu os salarios en -13,2%, prexudicando aínda máis a metade da forza de traballo que está en situación de informalidade laboral (caída do 14,2%) e a quen desempeña funcións laborais no ámbito que Milei denomina “a caste”: os/as traballadores/as estatais perderon en menos dun mes o 16%.
É evidente que o instrumento xa clásico da desvalorización sumado ao disciplinamento pola ameaza do desemprego son suficientes para que os programas deste tipo poidan alcanzar rapidamente as súas metas. Secuela do capítulo escuro da nosa historia, o terrorismo económico, nunca deixou de asexar, o que nos leva a unha pregunta bastante intuitiva: por que até o día de hoxe non hai representación do Traballo -no sentido máis amplo posíbel- no directorio do Banco Central da República Arxentina? Máxime nun país cuxa experiencia parece indicar o feito de que, máis que a desvalorización afecte o salario (obvio e evidente), é a través da política cambiaria como se estabelece o valor do salario, polo menos nas condicións actuais.
En definitiva, o axuste do salario equivale a unha transferencia brutal de ingresos do traballo ao capital concentrado, que, considerando as referencias de prezos que nos últimos dous meses aumentaron por riba da media xeral, equivale a unha ampliación das marxes de beneficios do oligopolio petroleiro, do sector mineiro, o agronegocio, os laboratorios, supermercados e as grandes produtoras da industria alimentaria. E, claramente, os acredores da débeda pública representan o bloque que extrae vantaxes do feroz axuste fiscal que en xaneiro deste ano evidenciou un recorte real do gasto público primario de máis do 30% interanual (os xuros de débeda creceron neste mesmo período un 140% real).
O empobrecemento, en alcance e en profundidade, é evidente, aínda que a ninguén se lle escapa que a situación era grave con anterioridade a esta nova política de rapina. Vexamos un pouco os números oficiais para comprender o punto de partida. Hai poucos días o INDEC publicou a última base de ingresos do terceiro trimestre do ano pasado, é dicir, no contexto das P.A.S.O., cando asomou o volume electoral de Milei e Massa concedía unha desvalorización ao FMI do 22% para logo outorgar unas cantas compensacións aos salarios e xubilacións, pero ben pouco aos amplos sectores naturalizadamente excluídos. Así, a pobreza quedou cravada en torno ao 41% pero a indixencia non parou de crecer e escalou do 7,8% ao 11,5%.
Podía empeorar? Si e paradoxalmente, mesmo con certa lexitimidade social porque ao malestar xeral que non atopaba resposta nin solución, ofrecéuselle unha explicación e unha saída: o problema situoullo na emisión monetaria e a solución foi a motoserra e o axuste por todas as vías que existan. Engano, claro, que omite que nesta reconfiguración económica non se sabe precisar taxas positivas de crecemento económico; pola contra, albíscase un tempo prolongado de estanflación (cunha forte depresión da economía que se estima entre o 3% e 5% para o ano corrente) porque a saída exportadora é a elixida e, de chegar un plan de estabilización, este consolidará un salario en dólares similar ao da saída da convertibilidade.
Efectivamente, o mes de xaneiro foi testemuña da caída do consumo, especialmente do masivo, que como tal é reflexo do poder de compra dos sectores medios e populares. Segundo a CAME, as vendas comerciantes polo miúdo caeron 28,5% interanual e a estimación das vendas dos supermercados foi do -11%. A recadación de IVE, na súa calidade de imposto aos bens e servizos ao consumidor final, tamén caeu en termos reais un 15,4%. E a recadación de achegas á seguridade social, o desconto legal ao salario que realizan os/as traballadores/as rexistrados ao sistema de seguridade, caeu nun -25,5% reflectindo o colapso salarial. Considerando este panorama e a magnitude da regresión dos gastos dos fogares que reflicten os datos anteriores, é posíbel estimar sobre a base da relación que nos últimos tres anos se verificou entre a taxa de pobreza e os axustes do poder adquisitivo, que a incidencia da pobreza se expandiu considerabelmente nos últimos dous meses. Desta maneira, ao mes de xaneiro o escenario máis moderado indica que como mínimo a taxa de pobreza se situaría no 49% e no máis agravado, nun 62% pero en conxunto, considerando os valores intermedios, a porcentaxe de persoas con ingresos que insuficientes para acceder a unha cesta básica sería do 56%.
Tomando os valores medios, o que xorde é que daquel 41% oficial alcanzado no PASO 2023, o comezo do novo programa de axuste estrutural fixo elevar este indicador ao 48% en decembro do ano pasado para situalo próximo ao 56% en xaneiro 2024, segundo estimacións propias (IPyPP). Isto implica que en só 50 días Milei logrou o que a Macri lle levou catro anos en termos de aumento da pobreza.
O horizonte está lonxe de ser alentador. As instancias de recomposición colectiva dos salarios veñen sendo desprezadas á luz das decisións recente do goberno. Quedou en evidencia ante o rexeitamento de convocar a Paritaria Nacional Docente, a retención do envío de fondos do FONID e o fracaso na negociación do salario mínimo no Consello Salarial. Hai tempo, desde os nosos espazos, vimos dicindo que esas instancias e outras resultan insuficientes para dar resposta ao heteroxéneo e fragmentado conxunto da forza de traballo. Pero lamentabelmente o rumbo do oficialismo foi en sentido inverso á idea de reactualizar ampliando as institucións no marco das novas relacións de traballo na contemporaneidade. O centro do ataque é, efectivamente, a organización dos quen viven do seu traballo (sindicatos, obras sociais, movementos sociais, etc); minar os espazos de dialogo porque teñen claro que a colectivización dos intereses de moitos que na relación de poder adoitan ser a parte débil, pode sumar forza de disputa e resistencia.
[Artigo tirado do sitio web Sin Permiso, do 25 de febreiro de 2024]
