Inflación e loita de clases
Os traballadores van soportar a peor parte de todos os cambios económicos temporais e permanentes que se derivan da pandemia, especialmente os que teñen salarios baixos, empregos precarios e viven no sector privado de alugueiro
Cando sentimos a palabra «inflación», normalmente vénnos á mente a posibilidade de que suban os prezos dos produtos de primeira necesidade, como os alimentos, o combustíbel e o transporte. Este tipo de inflación pode ser de dous tipos: por empuxe de custos ou por demanda.
A inflación por empuxe de custos refírese ao efecto de «presión» do aumento dos prezos dos insumos nalgún punto da cadea de abastecemento. Cando os prezos do petróleo soben substancialmente, por exemplo, os prezos de toda a economía aumentan, xa que o petróleo se utiliza para producir e transportar case todo. En efecto, o aumento dos custos equivale a unha contracción da cantidade potencial que a economía pode producir.
A inflación por demanda, en troca, refírese ao efecto de «atracción» do aumento da demanda sobre os prezos. Polo xeral, existe unha diferenza entre o que podería producirse se todos os recursos dunha economía se utilizasen da forma máis eficiente posíbel e a cantidade de produción actual: a fenda de produción. Se esa fenda é negativa -por exemplo, se hai traballadores subempregados ou outros recursos infrautilizados- non hai moita inflación por atracción da demanda. Se a fenda é positiva -por exemplo, os traballadores vense obrigados a facer horas extras-, a economía empeza a requentarse e os prezos empezan a subir.
Non hai moito que se poida facer contra a inflación impulsada polos custos. A longo prazo, os aumentos de prezos poden inducir aos provedores a producir máis cantidade do ben, facendo que os prezos baixen, pero non hai garantía de que isto ocorra, sobre todo se o ben existe en oferta fixa ou está controlado por un cártel como a OPEP. A verdadeira cuestión é que grupo se verá obrigado a soportar o impacto do aumento dos custos.
A inflación por atracción da demanda, doutra banda, require que os bancos centrais aumenten os tipos de xuros para frear a actividade económica. Se, por exemplo, a economía está en situación de pleno emprego e as empresas seguen intentando aumentar o investimento, un aumento dos tipos de xuros fará que ás empresas lles resulte máis custoso realizar este investimento e reducirá a presión inflacionista.
En ambos os casos, a pregunta que deberiamos facer é a seguinte: quen paga os custos dunha maior inflación? Nunha economía de baixos salarios e maioritariamente non sindicalizada, adoitan ser os traballadores os que se ven obrigados a pagar os maiores custos en forma de salarios máis baixos. A idea de que imos ver unha «espiral de prezos e salarios» ao estilo dos anos setenta -na que os traballadores presionan para que se produzan aumentos salariais en consonancia coa inflación, o que conduce a unha espiral de aumento dos costos e dos prezos- é absurda neste contexto.
Na nosa economía, a maioría dos traballadores simplemente non son o suficientemente poderosos como para esixiren aumentos salariais en liña coa inflación. Nos sectores nos que as presións salariais son máis evidentes, o problema é a escaseza de traballadores cualificados como resultado tanto do cambio no mercado de traballo que vimos durante a pandemia como da repentina caída da migración resultante tanto da pandemia como dos intentos desesperados dos tories por evitar que a xente emigre ao Reino Unido.
Cando a economía volva á «normalidade» e o mercado laboral se axuste, decatarémonos de que estes aumentos salariais en determinados sectores eran temporais. Entrementres, a maioría dos traballadores da maioría dos sectores verán erosionado calquera aumento salarial polo aumento dos prezos, e isto prodúcese tras unha década de estancamento salarial que levou a moitas familias a endebedarse cada vez máis. Moitos destes fogares veranse levados ao límite polos custos do servizo da débeda cando os tipos de xuros empecen a subir.
Os traballadores, noutras palabras, van soportar a peor parte de todos os cambios económicos temporais e permanentes que se derivan da pandemia, especialmente os que teñen salarios baixos, empregos precarios e viven no sector privado de alugueiro. Os traballadores negros, as mulleres e os discapacitados enfrontaranse a loitas aínda maiores.
Mais hai un grupo da sociedade que xa se beneficiou substancialmente da economía pandémica: os ricos. O tipo de inflación do que non falamos -a inflación dos prezos dos activos- fixo máis ricos aos ricos, e é en gran medida o produto das políticas aplicadas polos bancos centrais.
A inflación dos prezos ao consumo calcúlase sobre a base do prezo dunha cesta de bens representativos; noutras palabras, as cousas que a maioría dos fogares adoitan comprar. A inflación dos prezos dos activos -o aumento do valor dos valores financeiros como as accións e os bonos, así como doutros activos como a vivenda e a arte- adoita quedar fóra do debate.
Isto non é unha sorpresa. A razón pola que á dereita non lle gusta a inflación dos prezos ao consumo é que unha inflación desbocada pode erosionar o valor dos seus activos: se os prezos soben e o valor da túa casa se mantén, serás menos rico en termos reais. Pero na nosa economía, os prezos dos activos soben moitas veces máis rápido que os prezos ao consumo, e mentres os bancos centrais sigan aplicando unha política monetaria extraordinariamente flexíbel, é pouco probábel que isto mude.
A situación ideal para os ricos sería que os prezos ao consumo se mantivesen planos mentres os prezos dos activos seguen subindo, que é a situación que temos desde a crise financeira. Ás persoas máis poderosas do noso país benefícialles que o debate sobre a inflación se centre case exclusivamente nos prezos ao consumo, sen que se fale dos prezos dos activos.
Se mercamos o argumento de que, mesmo despois dunha década de estancamento salarial, o que necesitamos é menos poder de negociación para os traballadores, menores salarios do sector público e un salario mínimo máis baixo -todo iso mentres se manteñen as políticas dos bancos centrais que levaron a un asombroso aumento dos prezos dos activos para os ricos-, estaremos mantendo unha economía construída en interese dos multimillonarios.
[Artigo tirado do sitio web Jacobin América Latina, do 25 de outubro de 2021]