Mercosur: Recrúa a propaganda neoliberal

Julio C. Gambina - 11 Xul 2019

Cos acordos con Europa e con Estados Unidos priviléxiase un mecanismo de inserción subordinada dos países do Mercosur, que demandará reaccionarias reformas laborais e de pensións, coa consiguiente perda de dereitos sociais

 Os gobernos de dereita de Brasil e Arxentina apuraron a firma do acordo entre o Mercosur e a Unión Europea no marco da reunión do G20 realizada hai unha semana en Xapón. Os países membros do Mercosur apoiaron sen observacións o protocolo que deberán subscribir os parlamentos nacionais dos países que subscriben o tratado comercial e de investimentos.

 Agora, ambos os mandatarios, Bolsonaro e Macri, aceleran negociacións para un tratado comercial con Estados Unidos para compensar a iniciativa política despregada cos gobernos europeos, e ratificar a proximidade ideolóxica e política con Donald Trump. A axenda do ALCA, desbotada en 2005 como un todo, está de volta na rexión.

 En ambos os casos, con Europa e con Estados Unidos, sostéñense propagandisticamente os beneficios do libre comercio, mesmo, sinalan que favorecerá os sectores pequenos e medianos da economía, coma se houbese paridade entre estes e os monopolios máis concentrados.

 A realidade é que en materia de produción se confirma o destino de especialización primario exportador da orde económica para os nosos países, baixo a dominación do capital trasnacional, maioritariamente estranxeiro. Unha lóxica especulativa acompaña ese perfil produtivo e asóciase á hipoteca de crecentes débedas internas e externas, agravado para o caso arxentino coa hipoteca subscrita co FMI.

 Trátase da profundación da dominación das transnacionales da alimentación e a biotecnoloxía, ao que se suma o complexo petroleiro para a explotación da enerxía non convencional, sen descoidar, obviamento, a enerxía convencional. Non en balde, algúns empresarios do poder económico sosteñen a necesaria desaparición daqueles sectores económicos sen capacidade de competir. O mecanismo de mediación para este resultado regresivo socialmente resulta ser o Estado, hipotecado e condicionado pola crecente e impagábel débeda pública, interna e externa.

 Esa lóxica que inspira a política oficial en Brasil e Arxentina converxe co rumbo do Paraguai, e salvo polo programa e o discurso da Fronte Ampla en Uruguai, tampouco desagrada entre os principais executores da política oriental, tal como afirmou recentemente unha declaración pública da central sindical, a PIT-CNT.

 Así, o Mercosur, sen a participación xa de Venezuela, excluído polo cambio da axenda e as presións da política exterior estadounidense, avanza na recuperación das súas formulacións orixinarias a comezos dos noventa, tempo de forte ofensiva liberalizadora no ámbito rexional e mundial.

 Cómpre preguntarse pola resposta da sociedade ante o retorno explícito dun discurso que sostén as vantaxes do libre comercio, a libre competencia e o libre cambio. É máis, o interrogante é sobre como instalar vías de discusión coa sociedade para imaxinar outras posibilidades para a construción da cotidianeidade e a satisfacción das necesidades da poboación.

Libre competencia?

 Lembremos que esas bandeiras “liberalizadoras” dos noventa do século pasado foron o berro orixinario da emerxente burguesía europea e os seus intelectuais forxadores da nova ciencia, a Economía Política, entre os séculos XVI e XVIII. Foron concepcións que subsistiron no sentido común dos que dominaron historicamente no capitalismo até a crise mundial de 1930, mesmo cando a presenza dos monopolios negaba calquera posibilidade de competencia.

 O discurso económico era e é fortemente ideolóxico e propagandístico, polo que tamén hai tempo que existe a crítica da economía política, que non só confronta coa realidade e o seu impacto regresivo sobre a maioría da sociedade, senón que refuta os preceptos teóricos falaces da apoloxía liberal exercida pola academia e a corrente principal explicativa da orde económica contemporánea.

 Pero non abonda coa crítica, por moi certeira que sexa se non é patrimonio dunha conciencia social masiva, máis aínda en tempos de predominio do accionar mediático vía internet e as redes sociais.

 A apoloxía da orde vixente define o discurso hexemónico e a única forma de confrontalo é coa acción masiva da sociedade en loita por outra orde. É a aprendizaxe que nos deixa o 2005, coroando o rexeitamento ao ALCA, vía a confluencia dos gobernos e especialmente das loitas populares previas, nunha longa campaña promovida por variadas organizacións e redes sociais e políticas.

 En rigor, esas campañas articuladas, portadoras de diversas reivindicacións son as que xeraron a condición de posibilidade dos cambios de goberno na década pasada, favorecendo o accionar estatal en sintonía coa dinámica reivindicativa do movemento popular que demandaba outro mundo posíbel, consigna xeneralizada no cambio do século.

 Foi a dinámica da sociedade a que demandou históricamente a liberdade de circulación mercantil, contra o Estado pre-capitalista europeo, xurdindo desa realidade a teorización sobre o funcionamento do sistema económico, reproducindo unha forma de produción que favoreceu a apropiación privada do excedente económico.

 Ese mecanismo internacionalizouse pola vía do colonialismo, do que Nuestramérica pode dar conta coa conquista e o carácter dual do seu significado, sexa para as nacións vencedoras e as derrotadas. Estas pagaron con millóns de mortos a explotación humana e a apropiación e depredación dos seus territorios.

 Queremos sinalar que a loita pola liberdade de comercio se transformou en política do Estado capitalista para estimular a expansión global do réxime do capital e só foi freado en ocasións de loita social e política intentando outro rumbo da orde económica, mesmo cando non se logrou.

 Remito ás experiencias do socialismo, que máis aló dos balances necesarios a realizar, aínda constitúen un horizonte potencial para confrontar a situación barbárica do presente: especulación financeira, depredación da natureza e acrecentamento dos problemas sociais por insuficiencias no acceso a dereitos en condicións de se resolver coa capacidade intelectual, produtiva, científica e técnica da sociedade contemporánea, incluso defendendo os dereitos da natureza.

 O keynesianismo e o Estado do Benestar só foi posíbel pola existencia da experiencia socialista, aínda co resultado coñecido da súa implosión no Leste de Europa hai tres décadas.

 A caída do socialismo europeo desacreditou a posibilidade de ir máis aló do capitalismo, polo que sorprendeu e entusiasmou o debate recente na experiencia latinoamericana e caribeña pola recreación do horizonte non capitalista, algo que está aínda en proceso e en disputa coa lóxica discursiva do libre comercio.

 Pretendemos enfatizar que non existe a libre competencia, que só é un discurso do poder que manipula a conciencia social. Ao mesmo tempo chamamos a atención sobre a potencialidade dun discurso falaz para xerar consensos ideolóxicos que soportan a inxusta orde de cousas actuais. Discursos falaces posibilitaron experiencias esquecíbeis da historia humana. Non é só cuestión de racionalidade o que se necesita para explicar certos momentos da historia social e este é un deses momentos, onde discursos falaces xeran consensos políticos para afectar a vida.

Construír novos imaxinarios populares

 É certo que falta un imaxinario alternativo, dificultado polos límites da experiencia humana para organizar economicamente a sociedade sen a perspectiva do lucro individual e a apropiación privada do produto social do traballo. Contribuír a ese propósito é unha dura tarefa, sendo consciente que o definitorio é o actuación popular.

 Pódese explicar até o cansazo os efectos negativos da apertura indiscriminada sobre a maioría da sociedade, con peches de empresas, suspensións e despedimentos, do mesmo xeito que o é o peche das fronteiras para favorecer a certas franxas do capital.

 É un debate falso o de apertura ou peche da economía. O que se require é unha apertura para outra orde económica, social e política, privilexiando a satisfacción de necesidades ampliadas da sociedade por riba da lóxica da ganancia.

 Cos acordos con Europa e con Estados Unidos priviléxiase un mecanismo de inserción subordinada dos países do Mercosur, que demandará reaccionarias reformas laborais e de pensións, coa consiguiente perda de dereitos sociais.

 Son debates que transcenden os procesos electorais en curso na rexión, casos de Arxentina, Bolivia e Uruguai e que definen o futuro próximo nos nosos territorios.

 

 

[Artigo tirado do sitio web Rebelión, do 8 de xullo de 2019]