O xenocidio, a complicidade e as acusacións: como os líderes europeos perderon credibilidade en Gaza
Os observadores de Bruxelas declararon que a UE endurecera a súa postura contra o xenocidio. En realidade, foi un esforzo de último minuto das dúas líderes da UE para contrarrestar a crecente indignación contra as políticas da UE en Gaza e as acusacións de complicidade nas atrocidades de Israel
Recentemente, a responsábel de política exterior da UE, Kaja Kallas, dixo que o apoio dos Estados Unidos a “todo o que está a facer o goberno israelí” limita a influencia da UE para cambiar a situación sobre o terreo na Franxa de Gaza.
Posteriormente, a presidenta da Comisión Europea, Ursula von der Leyen, propuxo sancións contra ministros israelís e unha suspensión parcial do acordo comercial con Israel. O mércores, a revisión da Comisión Europea concluíu, tras 21 meses de atrocidades masivas en Gaza e pogromos violentos en Cisxordania, que as accións do goberno israelí nos territorios palestinos ocupados representan unha violación de elementos esenciais relacionados co respecto dos dereitos humanos e os principios democráticos, o que permite á UE suspender o acordo unilateralmente.
Ademais, estes sentimentos víronse reforzados co recoñecemento do Estado de Palestina por parte dos aliados dos Estados Unidos –o Reino Unido, Canadá e Australia– e, máis recentemente, por parte de Francia.
Os observadores de Bruxelas declararon que a UE endurecera a súa postura contra o xenocidio. En realidade, foi un esforzo de último minuto das dúas líderes da UE para contrarrestar a crecente indignación contra as políticas da UE en Gaza e as acusacións de complicidade nas atrocidades de Israel.
Como Kallas encoraxou a Israel en Gaza
Na súa intervención na conferencia anual do Instituto Europeo de Estudos de Seguridade (IEES) en Bruxelas, Kajas afirmou que o respaldo estadounidense a Israel socava a influencia da UE para deter a «guerra de Gaza». Con todo, Estados Unidos apoiou a Israel durante máis de medio século.
“Estamos en apuros porque 27 Estados membros teñen posturas diferentes” sobre o tema, explicou Kallas. “Europa só pode usar toda a súa forza cando actúa unida”. Desta maneira, a complicidade accesoria desvíase primeiro cara a Washington e logo atribúese á falta de unidade europea, que Kallas reclamou desde hai tempo, para enfrontar a Rusia. Noutras palabras, a desculpa da UE sobre Gaza foi un intento apenas disimulado de pedir unidade; Kallas esperaba volverse contra Rusia en Ucraína.
Ao ser preguntada sobre as acusacións de dobre moral contra o bloque na súa política sobre Gaza, Kallas afirmou que non é certo que a UE estea inactiva en Gaza. Con todo, anteriormente opúxose á intervención en Gaza. A mediados de xullo, Kallas e os ministros de Asuntos Exteriores dos Estados membros da UE decidiron non tomar ningunha medida contra Israel polos presuntos crimes de guerra na guerra de Gaza e a violencia dos colonos en Cisxordania.
As sancións propostas daquela contra Israel incluirían a suspensión do Acordo de Asociación entre a UE e Israel, a suspensión das viaxes sen visado e o bloqueo das importacións procedentes dos asentamentos israelís. Esta decisión encoraxou o gabinete de Netanyahu, que considerou a decisión da UE de non impor sancións a Israel como unha vitoria diplomática. Tamén levou á Relatora Especial da ONU, Francesca Albanese, a concluír que funcionarios da UE como Kallas eran cómplices dos crimes de guerra israelís en Gaza.
A UE é o principal socio comercial de Israel, e representa un terzo do comercio total de bens de Israel co mundo en 2024, mentres que Israel é só o 31.º socio comercial da UE. En consecuencia, a UE podería facilmente sancionar o comercio israelí xusto despois das primeiras atrocidades xenocidas a finais de 2023, mais decidiu non o facer. Por que?
Como Von der Leyen socavou a credibilidade da UE
Von der Leyen ten un historial de estreitas relacións con Israel. Xa era motivo de controversia antes da catástrofe de Gaza. No 75.º aniversario da independencia de Israel, medio ano antes do 7 de outubro de 2023, referiuse a Israel como unha "democracia vibrante" en Oriente Medio que facía "florecer o deserto". Estas declaracións foron criticadas polo Ministerio de Asuntos Exteriores da Autoridade Palestina como racistas, xa que borraban a historia dos palestinos no que hoxe é Israel.
Tras a ofensiva de Hamás, von der Leyen foi criticada por lexisladores e diplomáticos da UE por apoiar a Israel e non pedir un cesamento do fogo. Unha semana despois do 7 de outubro, apresurouse a visitar Israel para expresar a súa solidariedade, mesmo mentres o gabinete de Netanyahu falaba abertamente da inminente destrución de Gaza e a limpeza étnica dos palestinos. O daquela responsábel de política exterior da UE, Josep Borrell, criticouna pola súa postura proisraelí, que "tivo un alto custo xeopolítico para Europa".
A visita e a retórica tamén provocaron indignación entre os 841 funcionarios da UE que asinaron unha carta dirixida a von der Leyen criticando a súa postura sobre o conflito. Na súa opinión, a Comisión estaba a dar vía libre á aceleración e a lexitimidade dun crime de guerra na Franxa de Gaza e advertiu que a UE estaba a perder toda credibilidade e a súa posición como mediador xusto, equitativo e humanista.
En realidade, esa credibilidade erosionouse durante anos. A primeiros da década de 2020, máis de 800 institucións financeiras europeas, incluídos os xigantes financeiros máis destacados de Europa, mantiñan relacións financeiras con máis de 50 empresas que participaban activamente nos asentamentos israelís.
Por que a tardía indignación moral?
Recentemente, a Comisión Europea presentoulle á Unión Europea unha proposta para endurecer as medidas contra Israel. Esta proposta incluía a suspensión de partes do acordo comercial entre a UE e Israel e a imposición de sancións a ministros israelís de extrema dereita e a algúns colonos de Cisxordania, así como a líderes de Hamás. Estas medidas concordan plenamente coa advertencia previa do secretario xeral da CE. Pero por que se implementan xusto agora, tras 21 meses de atrocidades xenocidas, a destrución de Gaza e un cuarto de millón de palestinos mortos ou feridos?
Para aprobar as medidas aínda se necesitará unha maioría cualificada entre os gobernos da UE, co apoio de polo menos 15 dos 27 membros da UE que representen dous terzos da poboación da UE.
Ademais, as críticas de Von der Leyen a Gaza foron coidadosamente calculadas para limitar o alcance das posíbeis sancións. «A situación de fame provocada polo home nunca pode ser unha arma de guerra», afirmou. «Polo ben dos nenos, polo ben da humanidade, isto debe terminar».
Con todo, as situacións de fame instrumentalizadas por Israel non comezaron hai unhas semanas. Remóntanse ás eleccións democráticas palestinas de 2006, gañadas por Hamás tanto en Gaza como en Cisxordania. Conduciron ao bloqueo israelí, apoiado polos Estados Unidos e a Unión Europea, e á situación de fame xerada por Israel, deseñada para privar de alimentos a Gaza. O bloqueo achandou o camiño a case dúas décadas de empobrecemento, fame e desemprego, e, polo tanto, ao 7 de outubro de 2023. Con todo, non provocou a condena de Von der Leyen nin dos daquela líderes da Unión Europea.
Peor aínda, o mundo presenciou as primeiras vítimas da fame en Gaza xa na primavera de 2024. Con todo, nin Von der Leyden nin outros líderes europeos exixiron a fin das accións de Israel nese momento. E para finais de 2023/24, desatouse outra onda de fame, cun silencio similar en Bruxelas. Foi só a terceira onda de fame a mediados de 2025 a que cambiou a súa perspectiva. Pero por que?
“O que está a suceder en Gaza”, dixo von der Leyden, “abalou a conciencia mundial… Estas imaxes son simplemente catastróficas”. Esa era a diferenza: non as realidades das situacións de fame armadas, que o mundo presenciara durante case dúas décadas en Gaza, senón as imaxes… Como esas fotos de corpos famentos, en particular de nenos e bebés, xa non podían ser obviadas nos medios internacionais, os políticos da UE, presionados polos seus electores, víronse obrigados a actuar.
O que os líderes europeos decidiron non facer
Foi cando os líderes europeos foron acusados de complicidade cando Von der Leyen e Kallas reaccionaron. O que Von der Leyen propuxo foi "un paquete de medidas" contra Israel polo seu continuo ataque xenocida contra Gaza. Ou, como ela mesma o expresou —e poñamos en cursiva os termos chave—: "Proporemos sancións aos ministros extremistas e aos colonos violentos. E tamén proporemos unha suspensión parcial do Acordo de Asociación en materia comercial".
A UE non utilizaría todo o seu arsenal para cambiar a conduta de Israel. Só perseguiría a uns poucos ministros do gabinete de Netanyahu, mais non ao propio gabinete, a pesar de que a maioría dos seus membros foran cómplices da catástrofe de Gaza, e algúns apoiaban medidas aínda máis duras, como o bombardeo nuclear de Gaza.
De igual maneira, a UE só perseguiría uns poucos colonos simbólicos, non os asentamentos ilegais que agora albergan até 750.000 colonos xudeus. Tampouco non perseguiría os políticos israelís de liña dura e os administradores civís que estiveron preparando a incorporación de Cisxordania ao Israel anterior a 1967 desde o seu triunfo electoral a finais de 2022.
Os vínculos entre Israel e os Estados Unidos expandíronse, pasando da cobertura e a asociación estratéxica a unha simbiose case total. Desde 1950, Israel recibiu máis de 120.000 millóns de dólares en axuda estadounidense, a maior parte en axuda militar; tras o 7 de outubro, esta axuda disparouse até os 23.000 millóns de dólares. Pero Washington non é o único aliado de Israel. No último lustro, só tres países —os Estados Unidos (66 % das importacións totais de armas de Israel), Alemaña (33 %) e Italia (1 %) — forneceron a maior parte das armas a Israel.
Varios outros países europeos forneceron compoñentes militares, municións e servizos vitais, como o Reino Unido, Francia e España. Entrementres, pequenos membros da UE, como a diminuta Finlandia, dependen cada vez máis das importacións de armas israelís.
O aumento das transferencias de armas reflicte o cuestionado cambio europeo cara ao rearmamento, a expensas do benestar e os servizos sociais, a pesar dos crecentes desafíos do envellecemento demográfico e o cambio climático.
[Artigo tirado do sitio web Palestine Chronicle, do 27 de setembro de 2025]