Trump e as tensións do bloque de poder en EEUU
Ronald Reagan, George Bush pai, Bill Clinton, George Bush fillo e Barack Obama, malia seren presidentes por organizacións políticas distintas (demócratas ou republicanos), mantiveron a mesma política exterior
O ascenso á Presidencia de EEUU do multimillonario Donald Trump, vai máis aló das posicións xenófobas que manifestou, pois estas deben verse nun contexto histórico máis xeral, determinado pola influencia do puritanismo nas sociedade norteamericana, desde o seu establecemento no século XVII até a actualidade [...]. Trump móvese sobre as bases doutrinarias do puritanismo, que non só establece que os norteamericanos son un “pobo elixido por Deus”, senón que ademais se basea na presunción que como pobo elixido deben loitar “contra o mal”, que impide o desenvolvemento da individualidade humana e, polo tanto, do progreso.
Por iso, o seu eslogan de campaña estivo referido ao uso dun simbolismo moi presente na psique do norteamericano medio (Make America great again) (“facer de América grande de novo”). En esencia, o eslogan non só suscitou unha confrontación coas teses de unilateralismo globalizante, esgrimidas polo binomio Clinton- Obama, senón que ademais enfróntao coas políticas adiantadas polos ex presidentes Bush (pai e fillo) e máis no fondo, coas súper elites (política, económica, militar e cultural) que controlan a sociedade norteamericana.
Como entender isto? Para a maioría de nós, os que habitamos Nuestra América, e onde prevalecen os sistemas presidencialistas, cun poder executivo moi forte, resulta paradoxal afirmar que o Presidente de EEUU non exerce realmente o poder, e así e todo é a realidade. Xa o ex presidente Dwight Eisenhower advertira en 1961, as ameazas que significaban para a democracia o excesivo poder do binomio estamento militar- capital económico (denomínoo complexo militar industrial), pero nos anos finais do século XX e o que vai do século XXI, o desenvolvemento deste poder detrás do poder presidencial nos EEUU, foi notorio. Hai investigacións que aseguran que ese complexo -que creceu exponencialmente coa escusa post 11 Setembro de 2001- chegou a incluír preto de 3.100 organizacións que traballan na área de intelixencia, empregando case 1 millón de persoas (unhas 854.000 persoas), con gastos que superan os 80.000 millóns US$, sendo un elemento impulsor do desenvolvemento económico interior dos EEUU.
Trátase de comprender que ese complexo militar- industrial, non só se mobiliza na fabricación de avións, fusís, foguetes, barcos e outros implementos da carreira armamentística, senón que tamén ten unha estreita relación co dominio científico-tecnolóxico, esencial é esta sociedade do século XXI e ese binomio capacidade de combate-desenvolvo tecnolóxico, son dous dos elementos primordiais nas concepcións de dominio e predominio estratéxico militar dos EEUU. Así mesmo, ese súper complexo militar-industrial move enormes recursos que impulsan o papel -e a tese- de Imperio-mundo do coloso do Norte. É doadamente comprobábel este papel esencial ao observar as cifras que desde o Departamento de Defensa dos EEUU se dedican a financiar investigacións por parte de empresas privadas, ligadas ao desenvolvemento tecnolóxico para a industria militar; no ano 2014 por exemplo, as Empresas Lockheed Martin, Boeing, General Dinamics, Raytheon, Northrup Grumman, entre outras recibiron en conxunto uns 239.000 millóns de US$ en contratos.
Trump contra o triángulo de ferro?
Denomínase triángulo de ferro a súper estrutura de poder nos EEUU, que conxuga actores dos lobby de opinión -e presión- que se moven no Congreso, empresas privadas e as axencias do propio Goberno (Defensa, Enerxía, Ambiente, Seguridade, NASA, entre moitas outras). Ese triángulo foi o gran responsábel -e beneficiario ao mesmo tempo- das accións enmarcadas no unilateralismo globalizante, que pretendeu cumprir con tres obxectivos esenciais: 1) imposición hexemónica, tanto sobre aliados (Inglaterra, Francia, Alemaña, Xapón) como adversarios históricos (China e Rusia), en todo o Globo, pero con especial énfase no corazón da terra (heartland) Euroasiático, 2) o impulso da revolución en Armamento Militar (RAM), que implicou a aplicación dos adiantos derivados do control hexemónico en ciencia e tecnoloxía, á área militar, e 3) a creación de grandes espazos xeoeconómicos, que aseguren o monopolio comercial dos EEUU.
A perfecta articulación -produto da presión en termos de poder condigno ou compensatorio- dos intereses do triángulo de ferro nos distintos gobernos desde Ronald Reagan (1981-1988), George Bush pai (1989-1993), Bill Clinton (1993-2001), George Bush fillo (2001-2009) e Barack Obama (2009-2017), permítenos entender o enorme poder real exercido e porque, malia ser Presidentes por organizacións políticas distintas (demócratas ou republicanos), mantiveron a mesma política exterior. Ese complexo cadro de relacións -e poder real- vese ameazado pola formulación de Donald Trump e as feroces críticas ao excesivo gasto militar, descoidando no seu criterio o desenvolvemento da estrutura económica e produtiva dos EEUU. O próximo Presidente de EEUU sinalou que a política exterior tivo cinco (5) debilidades marcadas -sen distinguir ou diferenciar entre os expresidentes-: 1) recursos sobrecargados, 2) os aliados non achegan nunha xusta proporción, 3) os países amigos de EEUU buscan mirar cara a outros en busca de axuda, 4) os rivais non respectan aos EEUU, e 5) a política exterior non ten obxectivos claros.
Con iso, mostrouse oposto ás liñas estratéxicas expresadas na política exterior dos sus antecesores, que levou a cambios substanciais, en termos de presenza -e acción- militar, que permitiu a EEUU a aumentar as súas bases militares, dunhas 400 en 1955 a máis de 1.000 en 2016, ou o feito do aumento das tropas permanentes na nosa América, e máis de 30 sitios de asentamentos de tropas de Operacións Especiais (FOL en inglés), en 17 países, entre os que cómpre sinalar Colombia, Honduras, Panamá, Curazao, Perú, Costa Rica, Paraguai.
Ou a reactivación da IV Flota, con ámbito de acción desde o Golfo de México até a desembocadura do Río Esequibo; a instalación do Comando de África (Africom), con bases en Senegal, Ghana e Gabón, máis outras bases de Operacións Especiais en 11 partes diferentes dese continente. A belixerancia no Medio Oriente, a partir da invasión a Afganistán e Iraq. O cerco cara a Rusia, a partir da incorporación á OTAN de países que estiveron baixo a órbita da extinta URSS, como Polonia, Hungría, República Checa ou Xeorxia na proximidade do espazo vital, do seu adversario durante a Guerra Fría. Todas estas son accións, que Trump considera equivocadas e que incidiron na “perda de supremacía”. Ante elas dixo, “América é menos segura e o mundo é menos estábel”.
Porén, é a ambigüidade a nota a salientar no discurso de quen ocupará a Casa Branca a partir de xaneiro deste ano. Por unha banda, parece distanciarse da política armamentista que tanto criticou, pero pola outra sinala que manterá a política de Obama en relación con China. As posicións do virtual Secretario de Estado, Rede Tillerson, ratifican a oposición ás políticas da Gran Potencia Asiática no Mar Meridional de China. Estará realmente distanciado Trump da política exterior de Obama? A resposta é si e non. Si, en canto ás posicións de Obama con respecto a Rusia, pois pensa que foi errado presionar tanto o seu adversario histórico, facilitando así a conformación dun binomio con China, que atenta a futuro contra a supremacía económica e militar de EEUU. Non, pois coincide en ver China como inimigo histórico, que foi unha postura constante en Obama.
Un punto importante, que afectará a relación de Trump co triángulo de ferro, é a súa posición con respecto ao Tratado Transpacífico (TTP). As posicións do polémico líder norteamericano, van na liña de reverter os termos deses tratados, en función de priorizar o sistema económico norteamericano, sobre todo a nivel industrial. As vinculacións -e intereses- do triángulo de ferro co proceso de expansión comercial do TTP son claras, e a perspectiva dun cambio, pode botar por terra anos de negociacións e oportunidades de negocios de actores representados no lobby de interese do Congreso Norteamericano.
Trump e a xeopolítica do Sistema-mundo
A perspectiva do sistema-mundo que expresa, entran en franca contradición coas tradicións posturas do unilateralismo globalizante e o seu correlato en termos doutrinarios, manifestados no Proxecto para o Novo Século Americano (PNSA), pero parecen coincidir no denominado “destino manifesto” de grandeza dos EEUU, que desde os tempos dos chamados “pais fundadores” (1776) impulsou as intencións de converterse nun “imperio-mundo”, que exerza control sobre o todo planetario, mediante a hexemonía militar e o control económico.
Para Trump, a estratexia de “dominio total” (full sectrum dominance), que formula que ben con apoio dos seus aliados ou sen eles, os EEUU deben dominar o mundo, foi un total fracaso. Non significa, que chame a un repregamento do sentido militarista que caracterizou o coloso do norte e que o levou a ter responsabilidade en máis de 20 millóns de mortos, en 37 nacións (...), desdeo remate da II Gran Guerra en 1945. Máis ben pronunciouse por unha “optimización” desas accións militaristas: "Ao contrario que outros candidatos á presidencia, a guerra e a agresión non son o meu primeiro instinto. Unha superpotencia sabe que a cautela e a contención son sinais de fortaleza", dixo nalgún momento durante a campaña interna republicana.
Esta acción, ten enorme relación co rotundo fracaso (en termos de obxectivos militares e custo económico) das intervencións en Siria e Libia, así como en Eurasia, e o custo que tivo na supremacía militar que aspira o unilateralismo globalizante. Un factor a considerar, na interpretación do sistema-mundo formulado por Trump, é a súa controvertida posición en torno á relación coa Rusia de Vladimir Putin. Tal como fixo Richard Nixon na década do 70 do pasado século XX, o millonario norteamericano pretende usar a un dos dous (2) adversarios históricos dos EEUU desde 1945, para impedir a concreción da alianza Euroasiática.
Trump, entre Rusia e China, parece apostar por unha mellor relación co primeiro, evitando custe o que custe a consolidación dunha unión que implicaría diferenzas importantes con EEUU. Por exemplo, Rusia e China teñen en conxunto unha poboación de case 1.500 millóns de habitantes, un PIB per capita en conxunto de máis de 20.000 $, un PIB en conxunto de máis de 2.100 miles de millóns US$ e un intercambio comercial entre eles, que supera os 88.000 millóns US$. Entre ambos reúnen unha numerosa cantidade de tanques (24.000 aproximadamente), avións ( de 5000), oxivas nucleares (case 9000), entre outros armamentos. Ante a contundencia destes datos, é posíbel que intente unha “estabilidade” de non confrontación con Putin, buscando con iso fortalecer as posicións no taboleiro mundial, tal como veu sostendo o teórico norteamericano Zbiegniew Brzezinski (...).
Para o caso de Europa e Suramérica, a situación preséntase interesante. Trump sostivo desde hai tempo que os “socios” de EEUU non responderon en igualdade de condicións aos esforzos militares e que unha revisión do papel da OTAN é urxente. Iso ten relación directa coas políticas desa organización supranacional con Rusia e os esforzos que xa manifestou, por regularizar as súas relacións. No caso de Sudamérica, aínda que non houbo grandes anuncios durante a campaña, é de esperar que a súa tese de “facer grande a América de novo” o leve a reformular accións de recuperación da influencia no que consideran o seu “patio traseiro” e iso pode significar, tanto o apoio -ou continuidade- de sancións contra Venezuela ou os intentos de desestabilización a través da NED, dos sistemas políticos que non responden aos “supremos intereses de EEUU”.
Como sexa, seremos testemuñas dun proceso político que terá moito de controvertido e xerará enormes debates no sistema-mundo. Os rozamentos de Trump co sistema de poder interno nos EEUU evidenciaranse a cada momento ou a outra opción, é que ese complexo militar-industrial, someta a Trump, como sucedeu con outros presidentes. Xa veremos.
[Artigo tirado do sitio web Alainet, do 20 de xaneiro de 2017]